Psychische mechanismen zijn mechanismen die zich afspelen binnen de psyche van een individuele persoon. Een beroemd voorbeeld is het mechanisme waarmee de onderwijspedagoog Johann Friedrich Herbart (1776-1841) het bewustworden van gedachten beschreef (hij sprak, meer algemeen, van “voorstellingen”). Volgens hem stijgen voorstellingen vanuit de diepte van de psyche (het begrip onbewuste bestond toen nog niet) uit eigen kracht omhoog naar het licht van het bewustzijn. Hierbij ondervinden ze concurrentie van andere voorstellingen  die ook naar bewustzijn streven. Ze moeten elkaar daarbij noodzakelijkerwijze  verdringen, want het aantal voorstellingen dat zich tegelijkertijd in het bewustzijn kan bevinden is beperkt.

xxxxxxFreud heeft deze theorie later overgenomen en uitgebreid in de richting van de psychiatrie. Volgens hem kunnen bij traumatische gebeurtenissen de daarbij behorende voorstellingen  naar een ontoegankelijk deel van het onbewuste worden verdrongen (het “eigenlijke onbewuste”) en van daaruit onbewust het vrije, rationele denken verstoren. Bij zijn psychoanalyse zouden dergelijke onbewuste voorstellingen alsnog bewust gemaakt kunnen worden (en hun schadelijke werking daarmee verliezen).