De verandering van het klimaat is een groot probleem, temeer daar het is omgeven door zoveel onzekerheid en de wetenschap er maar moeilijk vat op kan krijgen. Het heeft betrekking op de gehele aarde: de zee en de omringende dampkring. Daardoor leent het zich goed voor religieuze en zelfs apocalyptische associaties.
xxxxxxxxIn april 2023 schreef Louise Fresco hierover een psychologisch interessant artikel (1). Ze ontkent hierin niet het bestaan van dit probleem (“Wat zijn de beste instrumenten om fossiel energiegebruik te beperken en op welke termijn?”), maar betoogt wel dat het “klimaat” in sommige kringen een religie is geworden, compleet met zonde (menselijke consumptiedrang), verdoemenis (catastrofe zodra 1,5 graad opwarming wordt overschreden), evangelisten (aanhangers van radicale transitie) en morele superioriteit van de uitverkorenen die het licht hebben gezien en het recht hebben offers te vragen. Wie niet vóór het “klimaat” is (lees: voor onmiddellijke, verstrekkende oplossingen) of vragen stelt is tegen.”
xxxxxxHet is een enigszins verwarrend punt of Fresco hier wel (evenals zoveel anderen) een verantwoorde definitie van religie hanteert. Een religie lijkt mij meer actief en gevend, terwijl de klimaatbeweging meer passief en ontvangend is. De klimaatbeweging ontleent beeldspraak en terminologie aan de religie, niet andersom. Maar daar gaat het hier niet om, het gaat hier om de oproep van Louise Fresco om de klimaatproblematiek nuchter aan te pakken en het denken niet op een dwaalspoor te brengen door er telkens mythische vergelijkingen en associaties bij te halen.
xxxxxxHierover doordenkend is het vooral het religieuze begrip zonde dat zo’n belangrijke rol speelt in de klimaatbeweging. Een belangrijk aanzet hiertoe werd gegeven door Lynn White, die in 1967 de these lanceerde dat de grote technische vooruitgang in de Europese Middeleeuwen het begin was van schuldige exploitatie en uitbuiting van de aarde (2). Sindsdien wordt door voorstanders van milieumaatregelen een beroep op schuldgevoel vaak gebruikt om hun boodschap aan de mensen over te brengen.
xxxxxx