Het ziet er naar uit dat de wetgever op het gebied van “racisme” geen gedachtenpolitie heeft willen worden. Daarom is het een mens kennelijk toegestaan om in gedachten zichzelf of zijn eigen “ras” superieur te achten. Maar dit mag niet leiden tot openbare discriminerende handelingen of tot openbare belediging.
Inherent aan deze aanpak is dat bij de wetgeving het begrip discriminatie (als handeling) centraal is komen te staan en dat van dáár uit wordt aangegeven op welke gronden niet mag worden gediscrimineerd. Een van deze gronden is het begrip ras. Maar om deze wet praktisch bruikbaar te maken heeft men het begrip ras moeten uitbreiden met allerlei meer of minder vage noties die met het begrip ras samenhangen. Dit heeft tot het gevolg dat onder rassendiscriminatie ook vormen van discriminatie worden verstaan die niet gegrond zijn op een strikt biologische begrip ras, maar op een uitgebreider, juridisch begrip ras.
1948. Verenigde Naties: De Universele verklaring van de rechten van de mens
Zie voor de tekst: https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/dut.pdf
Zie voor uitvoerige toelichting: https://nl.wikipedia.org/wiki/Universele_Verklaring_van_de_Rechten_van_de_Mens
Kort commentaar: Deze verklaring is opgesteld naar aanleiding van de discriminatie van de joden en de daarop volgende holocaust in de Tweede Wereldoorlog. Daarom zijn vooral benadrukt het recht op huwelijk, op werk en beroep, op geloofsvrijheid en op vrije keuze van onderwijs. Er wordt niet expliciet over rassendiscriminatie gesproken. Hij is opgesteld in de tijd dat de VS nog een beleid van rassensegregatie voerden.
1950. Europa: Europees verdrag voor de rechten van de mens.
Zie voor de tekst: https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_NLD.pdf
Zie voor uitvoerige toelichting: https://nl.wikipedia.org/wiki/Europees_Verdrag_voor_de_Rechten_van_de_Mens
Kort commentaar: “Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) is een Europees verdrag waarin mensen– en burgerrechten voor alle inwoners van de verdragsluitende staten zijn geregeld. Het verdrag is op 4 november 1950 ondertekend in Rome. Het werd opgesteld binnen de Raad van Europa, in navolging van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties.”
1964. Verenigde Staten: Civil Rights Act of 1964
Zie voor de tekst: http://www.classzone.com/books/am_05_shared/pdf/psource/TAR03_20_688a_PS.pdf
Zie voor toelichting: https://nl.wikipedia.org/wiki/Civil_Rights_Act_of_1964
Commentaar: Deze wet verbood de belangrijkste vormen van discriminatie van Afro-Amerikanen. Hij ontstond na langdurige strijd van de burgerrechtenbeweging, met als hoogtepunt de speech “I have a dream” van Martin Luther King van 1963
1965. Verenigde Naties: International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (ICERD)
Zie voor de tekst: https://wetten.overheid.nl/BWBV0002911/1972-01-09#VertalingNL
Zie voor toelichting: https://nl.wikipedia.org/wiki/Internationaal_Verdrag_inzake_de_uitbanning_van_alle_vormen_van_rassendiscriminatie
Commentaar: In Nederland staat dit verdrag bekend als het Internationaal Verdrag inzake de Uitbanning van alle vormen van Rassendiscriminatie (IVUR). Het is een van de zeven mensenrechtenverdragen van de Verenigde Naties en is in 1969 in werking getreden. Artikel 1.1 van dit verdrag luidt:
“In dit Verdrag wordt onder „rassendiscriminatie” verstaan elke vorm van onderscheid, uitsluiting, beperking of voorkeur op grond van ras, huidskleur, afkomst (descent) of nationale of etnische afstamming (origin) die ten doel heeft de erkenning, het genot of de uitoefening, op voet van gelijkheid, van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel gebied, of op andere terreinen van het openbare leven, teniet te doen of aan te tasten, dan wel de tenietdoening of aantasting daarvan ten gevolge heeft.”
Van belang is ook artikel 1.2 dat stelt dat dit verdrag niet van toepassing is op vormen van onderscheid tussen onderdanen en niet-onderdanen.
Verder Artikel 1.4 dat stelt dat tijdelijke maatregelen om bepaalde groepen te steunen niet als rassendiscriminatie worden aangemerkt.
1979: België: Liga voor de mensenrechten.
Zie voor toelichting: https://nl.wikipedia.org/wiki/Liga_voor_Mensenrechten
Commentaar: De Liga voor Mensenrechten is een onafhankelijke Belgische vzw die “onrechtvaardigheden en willekeurige aanslagen op de rechten van het individu of van de gemeenschap” bestrijdt en baseert zich hiertoe op Belgische wetgeving en verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
1980. Nederland: Wet gelijke behandeling mannen en vrouwen
Zie voor de tekst: https://puc.overheid.nl/mp-bundels/doc/PUC_34311_10/20070101/
Zie voor toelichting: https://nl.wikisource.org/wiki/Wet_gelijke_behandeling_mannen_en_vrouwen
Commentaar: Met deze wet werd de Nederlandse wetgeving aangepast aan de richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 9 februari 1976 inzake de gelijke behandeling van mannen en vrouwen.
1981. België: Wet tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenophobie ingegeven daden (staat bekend als de “Belgische antiracismewet”)
Commentaar: “Deze wet voert de verplichtingen uit opgelegd aan België door het Internationaal verdrag van 21 december 1965 inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie.” Hierin wordt dezelfde definitie van discriminatie gehanteerd als in bovengenoemd internationaal verdrag.
In 2003 werd deze wet verduidelijkt en aangescherpt. Zo werd de term “ras” vervangen door “zogenaamd ras”.
In Nederland heeft men geen aparte wet aangenomen om dit internationale verdrag te implementeren. De reden moet wel zijn dat men dit overbodig vond omdat dit verdrag toch automatisch geldt in Nederland. Daarnaast kan men zich ook op de volgende andere verdragen beroepen:
1993. België: Interfederaal Gelijkekansencentrum.
Zie voor toelichting: https://nl.wikipedia.org/wiki/Unia_(Interfederaal_Gelijkekansencentrum)
Commentaar: Unia[1], het Interfederaal Gelijkekansencentrum, is een Belgische onafhankelijke openbare dienst. Het Centrum werd onder de naam Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding opgericht bij wet van 15 februari 1993, met als doel discriminatie te bestrijden.
1994. Nederland: De algemene wet gelijke behandeling (AWGB)
Zie voor de tekst van de wet: http://www.wetboek-online.nl/wet/Algemene%20wet%20gelijke%20behandeling.html
Zie voor toelichting Commissie Gelijke Behandeling: https://nl.wikipedia.org/wiki/Commissie_gelijke_behandeling
Commentaar:
Hoofdstuk 1 gaat over gelijke behandeling van personen ongeacht hun godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuele gerichtheid of burgerlijke staat.
Het begrip ras wordt als volgt toegelicht: “In Artikel 1 van het Internationaal Verdrag inzake uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie wordt onder rassendiscriminatie ook discriminatie op grond van afkomst of nationale of etnische afstamming verstaan. In dit wetsvoorstel is daarbij aangesloten: onder ras in de zin van dit wetsvoorstel wordt mede verstaan: huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming. Daaronder valt niet onderscheid op grond van nationaliteit (in staatkundige zin).”
Deze wet voorzag tevens in de instelling van een toegankelijke en onafhankelijke Commissie Gelijke Behandeling (CGB). Dit was een door de Nederlandse overheid ingestelde commissie die zich bezighield met het bevorderen van gelijke behandeling en de bestrijding van discriminatie. De commissie ging in 2012 op in het College voor Rechten van de Mens.
2012. Nederland: College voor rechten van de mens
website: https://www.mensenrechten.nl/nl
Commentaar: Dit College is voortgekomen uit de Commissie gelijke behandeling.
Algemeen. De huidige Nederlandse grondwet
Zie voor het deel van de grondwet dat betrekking heeft op discriminatie: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/discriminatie/verbod-op-discriminatie
Commentaar: In artikel 1 van de Grondwet staat dat iedereen in Nederland in gelijke gevallen gelijk wordt behandeld. Verder staat in artikel 1 dat discriminatie, op welke grond dan ook, is verboden. Ook aanzetten tot haat of discriminatie is verboden.
Discriminatie betekent dat er onterecht verschil wordt gemaakt tussen mensen. Bijvoorbeeld op basis van hun geslacht of hun godsdienst. Lees meer hierover op de pagina Wat is discriminatie.
Het begrip ras in artikel 137c lid 1 Wetboek van Strafrecht
Tekst van het artikel: Alleen artikel: http://www.wetboek-online.nl/wet/Wetboek%20van%20Strafrecht/137d.html
Wetboek van strafrecht: https://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2019-08-01
Artikel 137c lid 1: “Hij die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, aanzet tot haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden tegen persoon of goed van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun geslacht, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.”
Commentaar: dit artikel maakt onderdeel uit van het gedeelte “Misdrijven tegen de openbare orde”. Het speelde een belangrijke rol in het “Minder-Marokkanen”proces dat het OM in december 2014 instelde tegen de politicus Geert Wilders. Hij werd in december 2016 veroordeeld wegens groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar werd vrijgesproken van aanzetten tot haat. Wilders ging in hoger beroep.