Een “veld” van motivaties

Een tweede verschil tussen de psychologie van het individu en die van de politiek is de veel grotere gecompliceerdheid van de laatste. Terwijl bij  het individu gewoonlijk slechts enkele doelen en bijbehorende motivaties een rol spelen is er in de politiek sprake van een heel veld van doelen en bijbehorende motivaties. Een politieke handeling, zoals bijvoorbeeld een toenaderingspoging tussen Rusland en Amerika, heeft over de hele wereld consequenties voor de internationale verhoudingen.  Op dezelfde manier heeft een belangrijke partijbeslissing in de landelijke politiek overal gevolgen.

Als een politicus een belangrijke beslissing wil nemen moet hij dat hele veld overzien en zich indenken hoe dat door deze beslissing zal veranderen. Hij zal sommige partijen “pleasen” en andere voor het hoofd stoten. Ook negatieve factoren, zoals wraakneming op concurrenten of de doorwerking van trauma’s, spelen volop mee. Het is aannemelijk dat een politicus niet tot beslissingen komt op grond van het rationeel overwegen van slechts enkele helder geformuleerde factoren, maar op grond van een veld van factoren waarvan er slechts enkele helder zijn geformuleerd en de rest in het vage blijft, maar wel meetelt.

De basis van de politiek, zo zou men kunnen stellen, ligt in het besturen van het land. Op het eerste gezicht is dat een organisatorische taak: onderwijs moet worden verzorgd, wegen aangelegd, belasting geïnd, dijken aangelegd, enzovoort. Maar onvermijdelijk ontstaan hierbij belangengroepen. Democratisch gezien verschillen deze alleen maar in grootte: zoveel mensen zijn vóór een bepaald plan en zoveel zijn er tégen. Maar onvermijdelijk beginnen deze groepen elkaar te bestrijden en wordt het belang van het al of niet uitvoeren van het plan minder dan het belang welke partij de overwinning behaalt in de strijd. Op het organisatorische vlak had men misschien best een voor allen bevredigend compromis kunnen bereiken, maar er is alle kans dat binnen de partijen een groepsdynamiek ontstaat die een compromis onmogelijk maakt. Binnen die groepsdynamiek spelen allerlei motivaties en emoties. Deze zullen in het volgende nader worden bekeken.