Dit leidt tot de vraag hoe racisme gedefinieerd moet worden. Is het alleen maar het erkennen van het bestaan van verschillende mensen”rassen” (biologisch gezien: ondersoorten), is het de overtuiging dat deze verschillende “rassen” bovendien ongelijke intellectuele capaciteiten bezitten, is het de overtuiging dat desondanks geen van deze rassen gediscrimineerd mag worden? Is het de overtuiging dat alle “rassen”, ondanks belangrijke verschillen, gelijkwaardig zijn (“gelijk zijn voor God”)?

xxxxxx Wanneer men bij de officiële instanties gaat zoeken naar een definitie van racisme blijkt daar een grote verwarring over de bestaan. Zo bestaat er in Nederland een Centraal Meldpunt waar men racisme kan melden. Men vindt dan onder het kopje “Racisme melden” de volgende tekst:

Men ziet dat men hier bij het woord “racisme” meteen overschakelt naar discriminatie en vervolgens verwijst naar het ICERD-verdrag. Dat is terecht want dit verdrag handelt over (feitelijke) discriminatie. Maar de vraag wat racisme is en of dit strafbaar is blijft onbeantwoord.
Een gedeeltelijk antwoord is te vinden bij Meindert Fennema:

In de laatste regel heeft de term “racisme” betrekking op de houding van een individu. In deze betekenis van het woord kan men iemand dus uitschelden voor een “racist”, maar hij is daarvoor niet strafbaar, evenmin als het strafbaar is om bijvoorbeeld een narcist of een gierigaard te zijn. Maar de vraag rijst welke vraag een “Meldpunt racisme” dan nog heeft.

xxxxxx In een andere betekenis kan racisme gedefinieerd worden als “een structureel systeem dat bepaalde mensen bewust én onbewust uitsluit of minder kansen geeft, louter door hun huidskleur, nationaliteit, afkomst of cultuur” (3). In dat geval zou men een “racist” kunnen zien als iemand die dit racistische systeem aanhangt. Het is echter wel erg gekunsteld hem hiervoor als individu strafbaar te beschouwen.

 

Zoals aangeduid komt het in de massamedia om de haverklap voor dat iemand door een ander voor “racist” uitgemaakt. Het is een emotioneel scheldwoord, maar het is de vraag of deze beschuldiging zin heeft. Als je racisme individueel opvat is het niet strafbaar en is het juridisch gezien is een loze beschuldiging. Als je racisme opvat als een systeem moet je niet een bepaalde persoon van racisme beschuldigen, maar een systeem. Als je iemand beschuldigt van racisme omdat hij discrimineert kun je hem beter rechtstreeks van discriminatie beschuldigen. Maar dan rijst de vraag waarom de beschuldigende term “racist”, als hij juridisch toch geen inhoud heeft, zo vaak valt.

xxxxxx Het antwoord kan niet anders zijn dan dat hij wel degelijk een psychologische betekenis heeft, namelijk als scheldwoord. Hij functioneert binnen een moreel klimaat dat gecreëerd is door de vaagheid van het ICERD-verdrag en vergelijkbare verdragen. Voor het ICERD-verdrag zelf is dat enigszins excuseerbaar, het was bij wijze van spreken een eerste, pionierend verdrag waarbij men nog moest zoeken naar de juiste formuleringen. Maar in latere verdragen en wetten zou men toch meer helderheid mogen verwachten.

xxxxxx De vraag rijst of achter het achterwege laten van het streven naar meer helderheid niet een onbewuste bedoeling zit. Het ICERD-verdrag ademt namelijk overal de sfeer van: wij zouden wel graag de mensen kunnen beschuldigen van racisme, maar de eis van juridische zuiverheid geeft ons deze mogelijkheid niet. De vaagheid van de definities creëert echter een klimaat waarin het grote publiek tóch dergelijke beschuldigingen kunnen uiten. Vooral de Verenigde Naties streven naar een emotionalisering van de rechtspraak, waarbij men de mensen niet zozeer beschuldigt van zichtbare overtredingen, maar van boze bedoelingen. In een dergelijk klimaat kunnen beschuldigingen, haat en nijd uitstekend gedijen.

(1) https://meld.nl/melding/discriminatie/racisme/
(2) https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-racisme-mag-nooit-verboden-worden~b70fc4c1/
(3) https://www.watwat.be/racisme/discriminatie-en-racisme-hetzelfde 

27 juli 2023