Reactie als meerdimen-sionale verandering

Zoals in de paragraaf over Politieke Spectra is besproken kan men politieke partijen kenschetsen aan de hand van één of meer variabelen. Ditzelfde kan men doen met cultuurperioden.  Tussen twee opeenvolgende perioden vindt vaak een omslag in geestesgesteldheid plaats (deze vormen immers  juist de basis voor het onderscheid tussen de perioden) en die kan men weergeven aan de hand van een aantal tegenstellingen. 

Een mooi voorbeeld is de  omslag van de periode van Romantiek (1790-1840) naar het daarop volgende liberaal-individualistische tijdvak (1840-80). Deze omslag rond 1840 werkte in een groot aantal dimensies door (hier heel breed gedefinieerd):

Gevoel   ——>  verstand (psychologisch)
Alphamentaliteit ——–> bètamentaliteit (in de wetenschap)
Idealisme ———–> materialisme (filosofisch)
“Idealisme” ———–> realisme (in de kunst)
Individualisme  ———–> hyperindividualisme