De concrete strijd tegen het fascisme

In de loop van de Tweede Wereldoorlog brachten de geallieerden een militaire macht op de been zoals nog nooit in de wereldgeschiedenis was vertoond. Maar waar streden zij eigenlijk tegen? Zoals reeds opgemerkt streden zij niet tegen het racisme, zij waren zelf ook niet vrij van racisme. Waarschijnlijk mag men stellen dat zij een erg vage voorstelling hadden van wat ze bestreden en dat deze voorstelling ook van jaar op jaar veranderde. De Amerikanen hadden aanvankelijk helemaal geen zin om zich in de Europese oorlog te mengen, pas toen hun vloot in december 1941 bij Pearl Harbour werd vernietigd voelden zij zich zo beledigd dat ze dit niet op zich konden laten zitten. Eigenlijk gold dit ook voor de Engelsen, deze waren in september 1939 de oorlog niet begonnen om het fascisme te bestrijden, maar omdat zij er niets voor voelden om door die grote schreeuwlelijk op het vasteland bezet te worden.

Maar iets soortgelijks gold ook voor Duitsland. De Duitsers werden steeds verder hun eigen oorlog in gezogen en vervielen daarbij van kwaad tot erger. Na aanvankelijk grote militaire successen te hebben behaald werden de Duitse legers in december 1941 bij Moskou voor het eerst teruggeslagen. Een maand later, in januari 1942 werd op de Wannsee-conferentie de definitieve beslissing genomen om de joden te vernietigen. Hierdoor veranderde het fascisme (of: de nazi-ideologie) van karakter en werd steeds wreder en fanatieker. Om een voorbeeld te geven: het fascisme van de jaren dertig was voorstander van een corporatieve samenleving, maar voor het fascisme van na de grote nederlaag van de Duitsers bij Stalingrad in augustus 1942 waren dergelijke plannen irrelevant geworden en vochten zij eigenlijk alleen nog voor het behoud van hun vaderland.

Mede door de dynamiek van de oorlog kan men eigenlijk niet zeggen dat de Duitsers streden voor het fascisme en dat de geallieerden streden tegen het fascisme. Waarschijnlijk kan men het beste zeggen dat pas na afloop van de oorlog de geallieerden vaststelden waartegen zij gevochten hadden en dit werd voorlopig hun definitie van “het fascisme”.